Als werkgever of leidinggevende weet je als geen ander dat er niets veranderlijker is dan een mens! In de periode rondom zwangerschap en geboorte is dit zowel letterlijk als figuurlijk aan de orde en niet alleen bij de werknemer die zwanger is. Ook bij werknemers waarvan de partner zwanger is, treden er veranderingen op. Dit is hormonaal gebaseerd, zowel bij mannen als bij vrouwen. Bij vrouwen die zwanger zijn, is het snel duidelijk. De buik neemt toe in omvang omdat er een kind in zit. Uiteraard gaat dit gepaard met hormonen en we weten dat hormonen van invloed zijn op het functioneren. Bij zwangere vrouwen kan dit een effect hebben op het sociale en emotionele functioneren, maar ook op het cognitief functioneren. Het brein van een zwangere vrouw veranderd, zeker bij het eerste kind, om op deze manier meer voorbereid te zijn op de taak die straks gaat komen. Dit betekent dat de aandacht en concentratie van een zwangere vrouw niet altijd optimaal op het werk gericht zal zijn.
Nadat een vrouw is bevallen en is teruggekeerd naar het werk, kan de buik misschien wel verdwenen zijn, maar de hormonen zijn dat zeker nog niet. Ook het brein is veranderd. Dit betekent dat er eigenlijk een ‘andere werknemer’ terug keert naar het werk. Dit kan als negatief worden ervaren, maar er zijn veel positieve aspecten in te vinden als je het als werkgever/leidinggevende goed aanpakt. Een vrouw die kinderen heeft wordt vaak efficiënter in werken. Er is tenslotte meer dat er gedaan moet worden, dus zal het werk meer doelgericht plaatsvinden. Als er waardering blijkt voor het werk dat gedaan wordt, zal dit bijdragen aan een positief gevoel en meer werkbetrokkenheid genereren. Zeker als er vanuit een leidinggevende positie wordt meegedacht over problemen als een ziek kind, opvang, borstvoeding, slaapproblematiek etc. Als er flexibel wordt omgegaan met de thuissituatie van de werknemer, zal de werknemer heel flexibel zijn met werk waardoor het werk uiteindelijk wel wordt geleverd (en vaak als dank nog meer!). Maar… als werkgever/leidinggevende is er ook een mogelijkheid om voor terugkeer naar werk al betrokkenheid te tonen. Kennis is kunde, dat weten we, maar wat weet je nu eigenlijk van zwangerschap, geboorte en het runnen van een gezin als je dit nog niet eerder hebt meegemaakt? Hoe kan een werknemer de werkgever laten weten wat er nodig is, als de werknemer hier zelf nog geen idee van heeft?
Ditzelfde geldt voor de partner van de zwangere vrouw. Doordat bij de zwangere vrouw hormonale veranderingen plaatsvinden, vinden er ook veranderingen plaats bij de partner. Ook de partner wordt voorbereid op het ouderschap. Zowel een mannelijke als vrouwelijke partner krijgen door middel van feromonen zelf veranderingen in hormoonhuishouding te verwerken. Dit kan ook zorgen voor concentratieproblematiek, maar ook andere inzet of meer of juist minder drive om te promoveren. Angst of zorg over de zwangere partner, het kindje, financiële situatie of andere omstandigheden kunnen leiden tot minder actief werken, meer piekeren, meer uitval. Als een werkgever of leidinggevende weet in welke situatie de werknemer zich bevindt, kan door middel van een gesprek gekeken worden wat er nodig is om de lasten te verlichten en het functioneren te verbeteren.
Na de geboorte krijgen jonge ouders te kampen met slaapgebrek, een ander leeftritme, aanpassingen aan nieuwe omstandigheden en daarnaast moet er ook ‘gewoon’ gewerkt worden terwijl het hele leven opeens anders is. Een paar dagen verlof helpt niet om volledig aangepast te zijn aan de nieuwe omstandigheden. Hier gaat tijd overheen. Als werkgever/leidinggevende kun je hier begrip voor tonen en kijken wat er kan om ondersteuning te bieden.
Niet altijd verloopt een bevalling zoals verwacht en zeker voor de partner van een zwangere vrouw kan een bevalling heel zwaar zijn. Zien hoe iemand waar je veel van houdt een kind krijgt terwijl je zelf ‘niets’ anders kunt doen dan ondersteunen is zwaar. Zeker als het niet helemaal goed verloopt en er mogelijk ingrepen moeten plaatsvinden. Menig ouder is diep onder de indruk en niet altijd op een positieve manier, na de geboorte van een kind. Er zijn partners die door deze ervaringen mentale problematiek ervaren. Vaak durven ze hier niet over te spreken, want zij zijn niet degene geweest die dit hebben moeten doorstaan. Vaak hebben e het gevoel dat ze zich ‘niet moeten aanstellen’. Maar een bevalling die niet optimaal verloopt kan traumatiserend zijn. Zeker als je geen grip hebt op de situatie, niet weet wat je kunt verwachten en al helemaal niet als er een dreiging is om partner of kind (of beide) te verliezen. Dit kan er diep inhakken, maar er wordt zelden over gesproken en al helemaal niet op het werk. Toch kan dit een direct effect hebben op het hele functioneren en daarmee ook op het functioneren op het werk. Omdat een groot deel van de tijd op het werk wordt doorgebracht (of juist niet door langdurige ziekmelding), kan er vanuit de werkgever gekeken worden wat de oorzaak is en hierin ondersteuning aanbieden. Hiervoor is een veilige werkomgeving wel een minimale vereiste, omdat zeker voor mentale problematiek iemand zich veilig moet voelen om hierover te kunnen spreken. Maar ook hier geldt vanuit de werknemer, als je hier nooit ervaringen mee hebt gehad, hoe kun je dan weten en aangeven wat je hierbij nodig hebt?!
Werkgevers en leidinggevende hebben hier waarschijnlijk al wel eerder mee te maken gehad en kunnen het misschien wel inschatten, maar niet invullen voor een werknemer. Wat een werkgever wel kan doen is de mogelijkheid bieden aan een werknemer of zich goed voor te bereiden op het ouderschap. Dit kan door cursussen en trainingen die op dit gebied worden gegeven. In PATH-NL worden oudercursussen gegeven, maar ook kunnen ouders terecht op de website van bijvoorbeeld Zelfbewust Zwanger waarbij zij meer grip en kennis kunnen krijgen en opdoen over wat er verwacht kan worden. Ook met behulp van de Mattie click, kan de werknemer een eigen sociaal netwerk in kaart brengen die kan helpen op momenten dat dat nodig is. Als dit wordt gefaciliteerd vanuit het werk, zal de werknemer zich gezien en gewaardeerd voelen en deze kennis gebruiken om ook op het werk kundig over te kunnen komen. Meer informatie over de oudercursussen, Zelfbewust Zwanger en Mattie Click zijn op de website van het PATH project terug te vinden.
Kennis over zaken maakt dat er bewustere keuzes gemaakt kunnen worden, maar ook dat er meer begrip kan zijn. In deze e-learning wordt over stigma gesproken en het blijkt dat Stigma vooral voorkomt uit onkunde en handelingsverlegenheid (niet goed weten hoe met bepaalde situaties om te moeten gaan). Nu is er op gebied van mentale gezondheid heel veel stigma en onbegrip.
Onbegrip komt vooral voor bij mensen die zelf nooit in zo’n situatie gezeten hebben waardoor inlevingsvermogen lastig is.
Stigma komt niet alleen voor vanuit de omgeving van een persoon met mentale problemen, maar ook bij mensen die deze mentale problematiek zelf hebben (zelfstigma). Beide komt voort uit onwetendheid en verwachtingspatronen vanuit de omgeving en vanuit eigen verwachtingen. Door meer kennis te hebben over de mentale problematiek, hoe het ontstaat en hoe je er mee om kunt gaan, kan veel extra problematiek worden voorkomen. Direct hulp zoeken is voor veel mensen een te grote stap. Op de PATH website is veel informatie te vinden, voor zowel werknemers als werkgevers, vanuit perspectief van de persoon met mentale problematiek als ook voor mensen in de omgeving. Ook bij MIND, een stichting die zich inzet voor kennis en acceptatie van mentale problematiek, geeft veel informatie. Deze informatie is niet direct op zwangerschap en geboorte gericht, maar op mentale problematiek in het algemeen. Ook werknemers die niet de mentale problematiek ervaren vanwege zwangerschap en geboorte, maar door andere omstandigheden, kunnen hier informatie krijgen over zaken als depressie, angststoornissen etc. Ook voor werkgevers is hier veel informatie te vinden.
